Teknoloji çağının üzerimizdeki en yaygınlaşan yan etkilerinden biri olan dikkat eksikliği, dikkatini toplayamama, dikkat süresinin optimal düzeyden az olması ve bunlar doğrultusunda gerçekleştirilen eylemlerin uzamasına, unutulmasına sebep olan bozukluktur.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Nedir?
Hiperaktivite bozukluğuysa, alışılmışın dışındaki hareketlilik, aktif olma durumudur. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB), tanımlamış olduğumuz bu iki tanının kişide senkron olarak kendini gösterme halidir. Toplumdaki DEHB yaygınlığı yaklaşık olarak çocuklukta % 8, ergenlikte % 6 ve erişkinlikte % 4 olarak bildirilmektedir. Elbetteki bu rakamlar araştırdığımız kaynaklara göre değişkenlik gösterebilmektedir.
Dolayısıyla, DEHB (dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu) olan çocuklar dikkatini toparlamakta veya bir yerde sabit durmakta zorlanabilirler. DEHB’si olan bazı çocuklar sadece ev hayatı değil aynı zamanda okul hayatlarında da sorunlarla karşılaşabilirler. Örneğin; bu çocuklar öğretmenleri daha soru sormadan parmak kaldırabilir, kendilerine verilen ödevleri yaparken başka noktalara gözleri takılarak hayallere dalıp gidebilir ya da dikkat etmeden eylemlerini gerçekleştirdiklerinen kendilerini yaralamaya sebep verebilirler. Benzeri birçok örnekle daha karşılaşılabilir.
DEHB, etkisi tüm bir yaşama yayılabilen, süreğen bir nöropsikiyatrik bozukluktur. Görüntüleme teknikleriyle elde ettiğimiz bilgiler yani DEHB’nin kalıtımsal olarak aktarılan genetik bir bozukluk olmasının yanı sıra bazı araştırmalar çevresel etkinin de dikkatini vurgulamaktadır. Eklektik yaklaştığımızda genetik ve çevre ilişkisinin bu bozukluğu gözlemleyebilme sıklığımızı artırdığını söyleyebiliriz.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?
Çocukluk çağında kendini gösteren belirtilere sahip olduğundan ilk kısımda örneklendirdiğimiz gibi, yazı boyunca da örneklemelerimizi çocuklar üzerinden sürdüreceğiz.
DEHB’nin elbette birden fazla belirtisi vardır ve her bireyde aynı belirtiyi göstermeyebilir. Bazı çocuklarda DEHB kendini sadece dikkat dağınıklığı, odaklanamama, unutkanlık olarak belli ederken bazılarında sadece yerinde duramama, hiperaktivite olarak belli edebilir. Bazılarında ise bu durumları bir arada gözlemleriz. Hiperaktivite, kendini sürekli kinetik enerjili eylemlerle meşgul etme haliyle baş gösterebilir.
Bu çocuklar yerinde duramayabilirler, sabırsız hal ve tavırları ile dikkat çekebilirler. Dikkat eksikliği ise karşısındakini dinlemiyormuş görünmesi şeklinde gözlemlenebilir. Kendisine söylenilenleri de bu yüzden unutmuş olma ihtimali de yüksektir. Bu dikkatsizliğin daha önce de bahsetmiş olduğumuz gibi, kendini incitme şeklinde kötü sonuçları olabilir.
DEHB gözlemlenilen çocuklarda dürtüsel davranışlar sıklıkla görülür. Bu, bazı toplum kurallarını istemsizce ihlal etmelerine sebebiyet verebilir. Mesela, sıralarını beklemeleri gereken bir durumda sıralarını beklemeden hareket edebilirler. Söz hakkının kendilerinde olmadığı bir durumda ise aniden konuşabilirler. Dağınık olma ihtimalleri yüksektir.
Bu belirtilerin yanı sıra öğrenme güçlüğü de seyir edebilir. Yine, optimal düzeyden daha endişeli, üzgün veya sinirli olabilirler. Çocuklar bu bozukluğun tıbbi olarak tedavi edilebileceğini bilmelidir. Üstelik bahsettiğimiz bu belirtilerdeki davranışları, arada bir herkes yapabilir. Bu davranışların tekrarlı olması durumunda DEHB’den daha emin oluruz.
DEHB fiziksel bir bozukluk olmadığı için tanısının koyulması için de muayane gerektirmez. Psikiyatrlar, psikologlar çocuklara birtakım uygulamalar yaparak bunun anlaşılmasını sağlayabilirler. Tanı koyarken çocuğun aile yaşantısı, okuldaki davranışları vb. Kişisel geçmişe ait bilgiler önemlidir.
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
DEHB sorunu yaşayan bireylerin sorun yaşadıkları bütün ortamlarda tedavisine yardımcı olmak gerekir. Çünkü bu bireylerin her ortamda farklı bir zorlukla karşılaşmaları olasıdır. Çocuğun tedavisi için öncelikli olarak ailenin oldukça özenli ve dikkatli olması gerekir. Bunun yanında okulda öğretmeni de gerekli özeni göstermelidir. Çocuğun durumunun farkında olarak bilinçlenmesi sağlanmalıdır. Diğer davranışlarda olduğu gibi DEHB tedavisinde de pekiştireç kullanmak önemli rol oynar.
Çocuğun, hiperaktivite bozukluğunun düzeltilmesi amacıyla yapacağı bütün olumlu davranışlar pekiştirilmelidir. Böylece olumsuz davranışların azalması sağlanabilir. Dikkat bozukluğundan dolayı eğitim hayatı etkilenen çocuğun eğitimsel olarak desteklenmesi gerekir.
Çocuğun kendisine güveninin artması için başarılı olduğu konular eğitiminde öncelikli olarak seçilebilir. Böylece çocuk güdülenerek eğitimine devam eder ve basitten zora doğru bir yol izlenebilir. Bu sebeple dikkat eksikliği gibi durumlar gözlemlendiği taktirde bireyin mutlaka özel eğitim ve rehabiliteye başvurması gerekmektedir.
KAYNAKÇA:
https://www.florence.com.tr/dikkat-eksikligi
https://www.acibadem.com.tr/ilgi-alani/hiperaktivite/#tedavi-yontemleri